گزانتلاسما پلاکهای زرد رنگ هستند که بطور شایع در نزدیکی گوشه داخلی چشم بر روی پلک قرار می گیرند و اغلب پلک فوقانی را درگیر می کنند. این ضایعه نرم یا نیمه جامد است. معمولا قرینه هستند و هر 4 پلک می تواند درگیر شود.
این ضایعه تمایل به پیشرفت دارد و ممکن است دائمی شود.
نیمی از این ضایعات با سطح بالای لیپید سرم مرتبط است. بعضی با تغییر در ساختمان لیپوپروتئینها اتفاق می افتد و با کاهش سطح HDL سرم مرتبط است و خصوصا در افرادیکه تیپ II هیپرلیپیدمی دارند، شایع است.
شیوع این ضایعه در زنان بیشتر از مردان است. سن شروع بیماری 73-15 سالگی است ولی حداکثر شیوع آن در دهه 4 و 5 زندگی رخ می دهد.
این ضایعه که معمولا بصورت منفرد رخ می دهد، ممکن است ثابت مانده یا بزرگ شود و اغلب افراد بدلیل اشکال در زیبایی برای درمان مراجعه می کنند.
افراد دیابتی که تحت کنترل نباشند و این مشکل باعث بروز افزایش چربی خون شده باشد، هم در معرض این ضایعه قرار دارند. البته در افرادی که سطح چربی خون بالایی ندارند ولی سطح HDL یا کلسترول خوب خون کمی دارند و یا مشکلات لیپوپروتئینی دیگری دارند نیز دیده می شود.
در درمان این ضایعات کنترل رژیم غذایی و کاهش سطح لیپید سرم بسیار ضروری است. اگر چه در درمان ضایعه ایجاد شده رژیم غذایی کنترل شده نقش زیادی ندارد ولی در پیشگیری از آن موثر است.
روشهای درمانی دیگری از جمله برداشتن توسط جراحی، لیزر آرگون یا دی اکسید کربن، کوتر شیمیایی و کرایوتراپی در درمان آن به کار می رود.
در مورد ضایعات کوچک خطی، برداشت جراحی توصیه می شود چرا که اسکار آن در خط پلک محو می شود. در صورتیکه ضایعه بزرگ بوده و بطور کامل برداشته شود، احتمال بروز اسکار زیاد است و بافت تمایل به ضخیم شدن دارد.
لیزر دی اکسید کربن یا آرگون بدلیل سرعت بالاتر، دید بهتر، عدم وجود بخیه نسبت به جراحی بهتر است ولی شانس تغییرات رنگدانه ای و اسکار را به دنبال دارد.
کوترشیمیایی از جمله مونوکلراید استیک اسید، دی کلراید استیک اسید و تری کلراید استیک اسید بهترین نتایج را داشته اند و حداقل اسکار نیز به جا می ماند.
کرایوتراپی یا رادیوسرجری وقتی که این ضایعات سطحی باشند استفاده می شود و تکرار درمان لازم است ولی خطر بروز هیپوپیگمانتاسیون و اسکار دارد.
عود در این ضایعه بسیار شایع است و بیماران باید درمان دارویی و جراحی را پیگیری کنند.